Án tử hình bị bãi bỏ ở Zimbabwe: ‘Hãy để Thiên Chúa quyết định trên sự sống con người’

Đất nước này trở thành quốc gia châu Phi thứ 30 chấm dứt án tử hình. Cha Tryvis Moyo C.Ss.R, Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Công giáo Zimbabwe, lập luận rằng sự thay đổi trong “sự hiểu biết về khái niệm công lý” ở đất nước này đã giúp đưa ra quyết định này.

Vào tháng 7 năm 2005, một người đàn ông đã bị hành quyết ở Zimbabwe. Bị kết tội giết người, anh ta đã bị treo cổ vì tội ác của mình.

Chỉ chưa đầy 20 năm sau, người đàn ông này sẽ mãi mãi là người cuối cùng bị hành quyết ở đất nước này. Vào ngày 31 tháng 12 năm 2024, Tổng thống Emmerson Mnangagwa đã ký Đạo luật bãi bỏ án tử hình – biến Zimbabwe trở thành quốc gia châu Phi thứ 30 chấm dứt án tử hình vô thời hạn.

Một chặng đường dài để xóa bỏ án tử hình

Kể từ khi Zimbabwe giành được độc lập từ Anh vào năm 1980, ít nhất 79 người đã bị hành quyết. Nhưng trước Đạo luật mới này, đất nước đã có hai thập kỷ không có vụ hành quyết cấp nhà nước nào, và Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Công giáo Zimbabwe, Cha Tryvis Moyo C.Ss.R, lập luận rằng điều này là do sự thay đổi xã hội.

Ngài giải thích rằng đã có “một sự thay đổi về mặt hiểu biết khái niệm công lý”. Trong thời gian này, ít nhất 15 quốc gia châu Phi, bao gồm Rwanda, Sierra Leone và Zambia, đã bãi bỏ án tử hình.

Dần dần, Zimbabwe tiến tới việc gia nhập cùng với các nước láng giềng. Nước này hạn chế việc áp dụng án tử hình. Ví dụ, vào năm 2013, Hiến pháp mới của nước này đã cấm án tử hình đối với phụ nữ và bất kỳ ai dưới 21 tuổi và trên 70 tuổi.

Tuy nhiên, phải đến khi một số yếu tố hội tụ thì đất nước này mới chính thức trở thành quốc gia bãi bỏ án tử hình.

Thay đổi góc nhìn

Cha Moyo giải thích rằng một số yếu tố có thể bao gồm việc Zimbabwe là bên ký kết Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền và sự thay đổi trong chính phủ. Năm 2017, Tổng thống khi đó là Robert Mugabe đã bị phế truất và Emmerson Mnangagwa—một người đàn ông đã bị tuyên án tử hình trong cuộc chiến giành độc lập vào những năm 1960—đã lên nắm quyền.

Tổng thư ký Hội đồng Giám mục nhấn mạnh rằng “người dân trong nước đang ngày càng hiểu rõ hơn về tính thiêng liêng của sự sống và các hệ thống tư pháp”. Là một quốc gia có 85% dân số Kitô giáo, Cha Moyo mô tả nhận thức ngày càng gia tăng rằng có nhiều hình phạt khác ngoài án tử hình, trong đó “tính thiêng liêng của sự sống phải được bảo vệ”.

Dẫn đầu bằng ví dụ điển hình

Mặc dù Zimbabwe không phải là quốc gia đầu tiên ở châu Phi bãi bỏ án tử hình, Cha Moyo cho rằng quyết định này sẽ ảnh hưởng đến các quốc gia còn lại tiếp tục ủng hộ quan điểm này.

“Có thể nói rằng các quốc gia của chúng ta có xu hướng sao chép và học hỏi lẫn nhau, Tổng thư ký Hội đồng Giám mục nói, “vì vậy tôi nghĩ rằng chúng ta cần đi đầu bằng cách làm gương”.

Ngài nhấn mạnh rằng việc ký Đạo luật bãi bỏ án tử hình là một tuyên bố quan trọng về quyền con người vì đây là động thái bảo vệ sự sống. “Với án tử hình, cũng có những sai lầm được thực hiện với những người vô tội”.

Hình phạt tử hình đôi khi được sử dụng như một vũ khí chống lại những người mà vào một thời điểm nào đó, có vẻ như “đã đứng về phía sai trái của luật pháp”.

Tương lai của sự sống

Cha Moyo tiếp tục mô tả thách thức lớn nhất đối với hầu hết các quốc gia trong việc bãi bỏ án tử hình là “sự hiểu biết về công lý và cách chúng ta nhận thức về cơ sở cải tạo giam giữ”.

Với án tử hình, không có yếu tố phục hồi, mà theo Tổng thư ký Hội đồng Giám mục Zimbabwe, “mang đến cho công dân một cơ hội thứ hai”. Nhưng việc chuyển từ án tử hình sang sự phục hồi đòi hỏi phải giáo dục nhiều hơn về quyền con người, phẩm giá con người và sự thiêng liêng của sự sống con người.

Cần phải giáo dục mọi người về những yếu tố này để giúp họ “hiểu rằng công lý có nhiều khía cạnh”, Cha Moyo giải thích. Hệ thống tư pháp nên tập trung vào việc phục hồi cho người phạm tội và từ đó, Cha Moyo ủng hộ, để “Thiên Chúa quyết định trên sự sống con người”.

Thiên Ân (theo Vatican News)